سهم ایران از گردش مالی ۸ میلیارد دلاری زعفران در دنیا چقدر است؟
بر اساس آمارهای رسمی، ایران با تأمین ۹۲ تا ۹۳ درصد زعفران جهان، بزرگ‌ترین تولیدکننده این محصول استراتژیک محسوب می‌شود. اما تحریم‌ها، سیاست‌های سختگیرانه ارزی و موانع صادراتی باعث شده است که قاچاق زعفران افزایش یابد و سهم ایران از بازار ۸ میلیارد دلاری این محصول تنها ۲۵۰ میلیون دلار باشد. ادامه این روند می‌تواند سرنوشت زعفران را به سرنوشت پسته و فرش ایرانی دچار کند و ایران را از جایگاه پیشرو در این صنعت خارج سازد.
گردش مالی ۸ میلیارد دلاری زعفران؛ مشکلات ارزی و سهم ناچیز ایران از بازار جهانی زعفران
رضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی، علت اصلی سهم ناچیز ایران از بازار جهانی زعفران را خام‌فروشی و نبود برندهای معتبر بین‌المللی دانست. به گفته وی، تحریم‌ها و عدم دسترسی به سیستم بانکی جهانی باعث شده است که زعفران ایران به‌صورت فله‌ای و بدون شناسه صادر شود و سپس توسط کشورهای دیگر، تحت برندهای جدید وارد بازارهای بین‌المللی گردد. این مسئله باعث شده که بیشترین سود نصیب کشورهای واسطه شود.
وی همچنین به مشکلات سیاست‌های ارزی اشاره کرد و گفت: تصمیمات بانک مرکزی درباره بازگشت ارز بدون در نظر گرفتن شرایط بازار، موجب خروج صادرکنندگان واقعی از این حوزه شده است. صادرکنندگان مجبورند ارز خود را به نرخ‌های پایین‌تر از بازار بفروشند که باعث کاهش انگیزه برای صادرات رسمی و رونق قاچاق زعفران شده است.
کاهش صادرات زعفران و رشد قاچاق
طبق آمار گمرک ایران، در ۸ ماهه نخست امسال، ۱۰۲.۸۳۶ تن زعفران صادر شده است، در حالی که در مدت مشابه سال قبل، این میزان ۱۳۹.۸۵۴ تن بوده که نشان‌دهنده کاهش ۲۶ درصدی صادرات رسمی است. از آنجا که مصرف جهانی زعفران تغییر چندانی نکرده، این کاهش صادرات نشان‌دهنده افزایش قاچاق زعفران به بازارهای هدف است.
غلامرضا میری، نایب رئیس شورای ملی زعفران، برآورد می‌کند که سالانه بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ تن زعفران به‌صورت قاچاق از ایران خارج می‌شود. به گفته وی، در صورتی که موانع صادراتی برطرف شوند، این میزان می‌تواند به صادرات رسمی کشور افزوده شده و درآمد ارزی ایران را افزایش دهد.
گردش مالی ۸ میلیارد دلاری زعفران؛ افزایش تولید زعفران و ظرفیت‌های بالقوه صادرات
علی حسینی، عضو شورای ملی زعفران، با اشاره به رشد ۳۰ تا ۵۰ درصدی تولید زعفران نسبت به سال گذشته، اعلام کرد که ایران پتانسیل تولید سالانه ۱۰۰۰ تن زعفران را دارد. هم‌اکنون ۱۲۳ هزار هکتار زمین زیر کشت زعفران است که با افزایش بهره‌وری، تولید می‌تواند به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ تن در سال برسد.
وی تأکید کرد که قاچاق زعفران علاوه بر خروج ارز، به اعتبار زعفران ایرانی نیز آسیب می‌زند. بسیاری از قاچاقچیان زعفران تقلبی و بی‌کیفیت را با نام زعفران ایران وارد بازارهای بین‌المللی می‌کنند که این مسئله باعث خدشه‌دار شدن جایگاه طلای سرخ ایران می‌شود.
راهکارهای پیشنهادی برای جلوگیری از قاچاق و افزایش صادرات
متخصصان این حوزه معتقدند که توسعه صنایع تبدیلی، ایجاد برندهای بین‌المللی و رفع موانع ارزی، می‌تواند ارزآوری زعفران را به بیش از ۳ میلیارد دلار در سال افزایش دهد.
برخی از پیشنهادات برای بهبود وضعیت صادرات زعفران شامل موارد زیر است:
ایجاد زیرساخت‌های برندسازی برای صادرات زعفران به‌صورت بسته‌بندی‌شده و استاندارد.
رفع محدودیت‌های ارزی و تسهیل بازگشت ارز حاصل از صادرات برای رقابت با بازارهای غیررسمی.
مبارزه با قاچاق زعفران از طریق افزایش نظارت بر مرزها و بهبود مسیرهای قانونی صادرات.
توسعه صنایع فرآوری و افزایش ارزش افزوده به‌جای صادرات خام زعفران.
ایجاد بازارهای جدید و توافق‌نامه‌های تجاری برای ورود مستقیم به کشورهای هدف.
جمع‌بندی
با وجود اینکه قدمت تولید زعفران در ایران به بیش از ۳۰۰۰ سال بازمی‌گردد، اما در سال‌های اخیر، تحریم‌ها، مشکلات ارزی و قاچاق، تهدید جدی برای جایگاه جهانی این محصول محسوب می‌شود. اگر دولت و بانک مرکزی در اسرع وقت سیاست‌های حمایتی و راهکارهای تسهیل صادرات را اجرا نکنند، ایران ممکن است جایگاه خود را در صنعت زعفران به کشورهای دیگر واگذار کند.