طرح شناسنامه زعفران؛ همچنان در ابهام
زعفران، به‌عنوان تنها محصول کشاورزی که همچنان انحصار تولید آن با بالاترین کیفیت در اختیار ایران است، می‌تواند نقش پررنگی در بازارهای جهانی ایفا کند. با این حال، بهره‌گیری از این مزیت نیازمند نوآوری و خلاقیت در مسیر توسعه صادرات و ارزش‌آفرینی در زنجیره تولید است.
در سال جاری، ۱۲۷ هزار هکتار از اراضی کشور به کشت زعفران اختصاص یافته است و در حال حاضر، ۲۳ استان کشور مشغول کشت این محصول هستند. استان‌های خراسان رضوی، جنوبی و شمالی به‌عنوان مراکز اصلی تولید زعفران، سهمی بیش از ۹۳ درصد از کل تولید را در اختیار دارند.
طرح شناسنامه زعفران؛ همچنان در ابهام؛ افزایش عملکرد تولید زعفران در خراسان رضوی
بیش از ۷۰ درصد زعفران ایران در استان خراسان رضوی تولید می‌شود. طی سال‌های اخیر، با انتقال دانش و اجرای روش‌های بهینه کشاورزی، متوسط عملکرد تولید زعفران از ۳.۵ کیلوگرم به ۹ کیلوگرم در هر هکتار افزایش یافته است. جالب توجه اینکه کشاورزان پیشرو در ایران توانسته‌اند عملکرد تولیدی تا ۳۰ کیلوگرم در هر هکتار را نیز ثبت کنند.
افزایش تولید، کاهش صادرات زعفران
غلامرضا میری، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران، با اشاره به رشد تولید این محصول، اظهار داشت: آمارهای رسمی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی است، اما بر اساس اطلاعات موجود، میزان تولید زعفران نسبت به سال گذشته بین ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش داشته است. با این حال، صادرات زعفران تا پایان آذرماه نسبت به سال گذشته ۱۸ درصد کاهش یافته است.
میری دلیل این کاهش را الزام صادرکنندگان به بازگرداندن ارز حاصل از صادرات با نرخی پایین‌تر از بازار آزاد دانست. وی توضیح داد: به عنوان مثال، در حالی که نرخ دلار در بازار آزاد ۸۴ هزار تومان است، صادرکنندگان باید ارز خود را با نرخ ۶۶ هزار تومان عرضه کنند، که این اختلاف موجب زیان آن‌ها شده و بسیاری را از صادرات منصرف کرده است. در نتیجه، فرصتی برای قاچاقچیان فراهم می‌شود تا زعفران را از مسیرهای غیررسمی از کشور خارج کنند، که این امر نیز باعث کاهش آمار رسمی صادرات می‌شود.
طرح شناسنامه زعفران؛ رشد چشمگیر تولید و بسته‌بندی استاندارد زعفران
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران با بررسی وضعیت تولید این محصول طی چهار دهه اخیر، اظهار کرد: در گذشته، میزان تولید زعفران کمتر از ۱۰ تن بود، اما اکنون تولید به ۵۰۰ تن و صادرات رسمی به ۳۲۵ تن رسیده است. با وجود این رشد، وی تأکید کرد که روش‌های برداشت زعفران طی ۴۰ سال گذشته تغییری نکرده و همچنان سنتی انجام می‌شود.
در مقابل، حوزه‌های فرآوری، بسته‌بندی و استانداردسازی زعفران پیشرفت چشمگیری داشته‌اند. به گفته میری، تمام زعفران صادراتی ایران اکنون استاندارد دارد و برخلاف گذشته که محصول در بسته‌بندی‌های نامناسب عرضه می‌شد، اکنون ۷۰۰ هزار تن زعفران در بسته‌بندی‌های استاندارد و مناسب صادراتی آماده عرضه به بازارهای جهانی است.
ضرورت شناسنامه‌دار کردن زعفران ایرانی
با توجه به اینکه ایران ۹۰ درصد زعفران جهان را تولید می‌کند، برخی کشورها این محصول را به نام خود مجدداً بسته‌بندی و عرضه می‌کنند. برای جلوگیری از این موضوع، طرح شناسنامه‌دار کردن زعفران مطرح شده است. این طرح علاوه بر ثبت نام ایران به‌عنوان تولیدکننده اصلی زعفران، شامل کدگذاری محصول، تعیین کیفیت، ثبت مراحل فرآوری و صدور استانداردهای صادراتی خواهد بود.
همچنین، مزارع تولید زعفران نیز شناسنامه‌دار خواهند شد تا بتوان مشخص کرد که زعفران هر منطقه در چه زمینی و توسط کدام کشاورز تولید شده است. این اقدام گامی مؤثر در جهت حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی زعفران خواهد بود.