زعفران کوهی یا وحشی یکی از گونههای ارزشمند گیاهی است که در دل طبیعت بکر و زیبای ایران رشد میکند. این گیاه خودرو که ریشههای آن در اساطیر و فرهنگ غنی ایرانی نهفته است، دارای ویژگیهای منحصربهفردی است که آن را به یکی از گنجینههای طبیعی ایران تبدیل کرده است.
همچنین متنوع بودن مزایای زعفران وحشی باعث شده است تا این گیاه به یکی از داروهای گیاهی کاربردی در طب سنتی تبدیل شود که برای تأثیرگذاری بیشتر آن برای هر بیماری باید طریقه مصرف زعفران وحشی را بدانید. زعفران وحشی همانند زعفران معمولی خوراکی، رنگ و عطر خاصی دارد که آن را از دیگر گیاهان متمایز میکند؛ اما برخلاف زعفران خوراکی که در مزارع و باغات کشت میشود، زعفران کوهی بهصورت خودرو در ارتفاعات و دامنههای رشتهکوه زاگرس رشد میکند.
این گیاه زیبا در محدوده ارتفاعی 1000 تا 2500 متری از سطح دریا، بر روی تپهها و دشتهای سنگلاخی منطقه زاگرس میروید. از نظر ظاهری، زعفران وحشی شباهت زیادی به زعفران مرغوب خوراکی دارد و دارای 9 تا 14 برگ سبز در زمستان یا بهار است. اما مزایای زعفران وحشی فراتر از زیبایی ظاهری آن است. در ادامه این مقاله از زعفرانیه با این گیاه خاص و منحصربهفرد بیشتر آشنا شوید.
آشنایی با زعفران کوهی
در برخی نقاط کشور، گیاهان خودرو و بومی متنوعی رشد میکنند که از ارزش غذایی و درمانی قابلتوجهی برخوردارند. یکی از این گیاهان کمنظیر، گونهای از تیره زنبق به نام زعفران وحشی یا زعفران کوهی است. برخلاف زعفران خوراکی معمولی که دارای پرچمهای قرمزرنگ خوراکی است، در زعفران وحشی پیاز این گیاه قابلیت مصرف غذایی دارد و همچنین مزایای زعفران وحشی بسیار متنوع و گسترده است. این گیاه متعلق به تیره مارچوبهسانان است که دارای ساقههای زیرزمینی، برگهای خطی یا نواری، گلپوش شش قطعهای، خامه سهبخشی و میوهای پوشیده از کرک هستند.
تیره زنبقیان شامل حدود 1500 گونه در 60 جنس مختلف است که در سراسر زمین پراکنده شدهاند. این گیاهان معمولاً در خاکهای خنثی یا قلیایی و سبک و قابل نفوذ در مناطق کوهستانی رشد میکنند و علاوه بر زیبایی، دارای خواص ارزشمندی نیز هستند. در برخی مناطق ایران، مردم محلی پیازهای زعفران کوهی را در فصل بهار جمعآوری میکنند و پس از سرخ کردن یا جوشاندن در شیر، آن را مصرف میکنند. دوره گلدهی این گیاه در ماههای اسفند، فروردین و اردیبهشت است. طریقه مصرف زعفران وحشی و نحوه آمادهسازی آن برای مصارف غذایی، در بین اقوام مختلف ایرانی متفاوت است.
زعفران کوهی با نامهای محلی همچون جوقاسم، پی شوک (در زنجان) و گل خیارو (در کرمان) شناخته میشود. این گیاه خودرو در مناطق غربی و مرکزی ایران از جمله استانهای مرکزی، لرستان، ایلام، همدان، زنجان، کردستان، اصفهان، چهارمحالوبختیاری و کرمانشاه یافت میشود و در فصل بهار قابلبرداشت است. مزایای زعفران وحشی فراتر از کاربرد غذایی آن است و این گیاه ارزشمند دارای خواص درمانی شگفتانگیزی است.
ویژگیهای ظاهری زعفران کوهی یا وحشی
زعفران وحشی یا همان زعفران کوهی، گیاهی خودرو و کوتاهقامت است که ارتفاع آن بین 5 تا 15 سانتیمتر متغیر است. این گیاه دارای پیاز توپر و نسبتاً بزرگی به شکل کروی است که با رشتههای انبوه و درهمتنیده پوشیده شده و حفرههای کشیده و باریک در آن وجود دارد. این بخش از گیاه زعفران وحشی قابل مصرف غذایی است.
ساقه کوتاه زعفران وحشی ارتفاعی بین 5 تا 10 سانتیمتر دارد. برگهای این گیاه تقریباً پس از ریزش گلبرگها ظاهر میشوند. این برگهای نسبتاً دراز با پهنای 0.5 تا 2 میلیمتر و طولی بین 90 تا 140 میلیمتر هستند و دارای حاشیه زبر و مژکدار هستند. گلهای زعفران وحشی به رنگ آبی متمایل به بنفش، بنفش و یاسی کمرنگ و گاهی کاملاً سفید هستند که شباهت زیادی به گل زعفران معمولی دارند. همین شباهت ظاهری باعث نامگذاری این گیاه بهعنوان زعفران کوهی یا وحشی شده است.
این گلها بهصورت پاییزه، منفرد یا در گروههای 2 تا 5 تایی دیده میشوند. شکل ظاهری گل زعفران وحشی نیز مشابه زعفران معمولی است؛ لوله گل آن دو برابر درازتر از پهنک و به شکل بیضی است. انتهای گل سرنیزهای و نوکتیز بوده و گلوی جام آن کرکدار است. میله پرچمها دو برابر کوتاهتر از بساکهای زرد رنگ است. کلاله زعفران کوهی کمی کلفتتر و تودهای شکل با رنگ زرد متمایل به قرمز است و انتهای آن تقریباً شرابهای و منشعب و کمی کوتاهتر از بساکها است.
مزایای زعفران وحشی
مزایای زعفران وحشی فراتر از ظاهر زیبا و ساختار جالب آن است. این گیاه دارای خواص درمانی ارزشمندی است که آن را به یکی از گنجینههای طبیعی ایران تبدیل کرده است. این گیاه کوهی سرشار از ترکیبات آنتیاکسیدانی قدرتمندی همچون کروسین، پیکروکروسین و سافرانال است که با مهار رادیکالهای آزاد، نقش مهمی در پیشگیری از بسیاری از بیماریها از جمله سرطان ایفا میکنند. علاوه بر این در خصوص مزایای زعفران وحشی، خواص ضدالتهابی قوی زعفران وحشی باعث میشود تا بتواند در کنترل بیماریهای التهابی مزمن مانند آرتریت روماتوئید، آسم و آلرژیها مؤثر باشد.
یکی دیگر از ارزشمندترین مزایای زعفران کوهی، اثرات مفید آن بر سلامت قلب و عروق است. این گیاه با کاهش فشارخون، کنترل سطح کلسترول و جلوگیری از لختهشدن خون، به حفظ سلامت سیستم قلبی – عروقی کمک میکند. مطالعات همچنین نشان دادهاند که مصرف این گیاه میتواند در کاهش علائم افسردگی و اضطراب مؤثر باشد. ترکیبات موجود در زعفران وحشی از سلولهای عصبی در برابر آسیبهای اکسیداتیو محافظت میکند. همچنین میتوانند در درمان بیماریهای نورودژنراتیو نظیر آلزایمر و پارکینسون نقش مهمی ایفا کنند.
خواص آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی این گیاه ارزشمند، میتواند در کنترل دیابت و عوارض ناشی از آن بسیار مؤثر واقع شود. برخی مطالعات حتی حاکی از اثرات محرک سیستم ایمنی بدن توسط زعفران وحشی هستند. بهطورکلی باتوجهبه مزایای زعفران وحشی، مصرف آن تحت نظارت متخصصین میتواند گامی مؤثر در راستای ارتقای سلامت جسمی و روانی باشد.
طریقه مصرف زعفران کوهی
در برخی از مناطق ایران، مردم محلی پیازهای زعفران وحشی را در فصل بهار که این گیاه به اوج رویش خود میرسد، جمعآوری میکنند. پس از شستوشو و پاکسازی این پیازها، آنها را یا بهصورت سرخ شده یا جوشانده در شیر، برای مصرف غذایی آماده میکنند. لازم به ذکر است که قسمت قابلخوردن زعفران کوهی، همان پیاز کروی شکل این گیاه است که با رشتههای انبوه پوشیده شده است. برای بهره مندی از خواص زعفران و استفاده درمانی از زعفران وحشی نیز روشهای مختلفی پیشنهاد شده است که طریقه مصرف زعفران کوهی برای استفاده از خواص درمانی آن متفاوت است.
یکی از متداولترین روشها، تهیه عصاره یا عرق گیاهی از این گیاه است که میتواند بهصورت نوشیدنی یا در قالب کپسولهای گیاهی مصرف شود. توصیه میشود این عصاره به میزان چند قطره در روز و پس از صرف غذا، مصرف شود. روش دیگر برای بهرهمندی از خواص درمانی زعفران کوهی، پودر کردن گلها یا بخشهای هوایی این گیاه است. این پودر میتواند در دوزهای کم، همراه با شربت یا آب گرم مصرف شود. همچنین امکان استفاده از این پودر بهعنوان ادویه غذایی در برخی غذاها نیز وجود دارد.
البته توجه داشته باشید که قبل از مصرف هر گونه فرآورده گیاهی از جمله زعفران وحشی، باید از عدم وجود آلرژی یا تداخل دارویی اطمینان داشته باشید. همچنین رعایت مقدار مصرف توصیه شده توسط متخصصین، بسیار اهمیت دارد تا از بروز هرگونه عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود. طریقه مصرف صحیح این گیاه کوهی و غنی، میتواند راهی برای بهرهمندی از مزایای زعفران کوهی باشد.
جمعبندی
زعفران وحشی یا همان زعفران کوهی یکی از گنجینههای طبیعی باارزش سرزمین ایران است که از گذشتههای دور موردتوجه بوده است. این گیاه کوهی و خودرو نهتنها از نظر ظاهری زیبا و چشمنواز است؛ بلکه دارای مزایای درمانی شگفتانگیزی است که باید بهدرستی شناخته و مورداستفاده قرار گیرند. مزایای زعفران وحشی شامل خواص آنتیاکسیدانی، ضدالتهابی، محافظت از سیستم قلبی – عروقی، ضدافسردگی، حفاظت از سلولهای عصبی، کنترل دیابت و تقویت سیستم ایمنی میشود. این گیاه ارزشمند حاوی ترکیباتی همچون کروسین، پیکروکروسین و سافرانال است که منشأ اصلی این خواص درمانی محسوب میشوند.
طریقه مصرف زعفران وحشی متنوع است. در برخی مناطق، مردم محلی پیازهای این گیاه را جمعآوری و پس از آمادهسازی، بهصورت سرخ شده یا جوشانده در شیر مصرف میکنند. برای استفاده درمانی، میتوان از عصاره یا عرق گیاهی آن، پودر گلها یا بخشهای هوایی این گیاه استفاده کرد. البته درهرصورت باید از عدم آلرژی یا تداخلات دارویی اطمینان داشت و مقادیر مصرف توصیه شده را رعایت کرد. بهطورکلی زعفران کوهی یکی از گیاهان خاص و باارزش ایرانی است که با شناخت کامل مزایا و طریقه مصرف صحیح آن میتوان از فواید بیشمار آن در راستای ارتقای سلامت جسم و روان بهرهمند شد. حفاظت از این میراث گرانبهای طبیعی و انتقال آن به نسلهای آینده، وظیفهای ملی و فرهنگی است.
ما در فروشگاه اینترنتی زعفرانیه انواع زعفران درجه یک و اصل را باکیفیت بالا به شما ارائه میدهیم. همچنین کارشناسان زعفرانیه در تمامی مراحل قبل، حین و پس از خرید، بهصورت شبانهروزی از طریق بخش تماس با ما آماده پاسخگویی و ارائه مشاوره به شما هستند. با ارائه خدمات متمایز، زعفرانیه تلاش میکند تا تجربه خریدی لذتبخش، مطمئن و سریع را برای علاقهمندان و مصرفکنندگان زعفران به ارمغان آورد.