چرا زعفران ایران قاچاق می‌شود؟
ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان، بیش از ۹۰ درصد از تولید این محصول را در اختیار دارد. با این حال، سهم کشور از بازار جهانی زعفران به‌طور قابل توجهی پایین است. یکی از دلایل اصلی این مسئله، محدودیت‌ها و چالش‌های موجود در فرآیند صادرات است که باعث شده بخش زیادی از زعفران ایران به‌صورت قاچاق از کشور خارج شود. حال سوال این است که چرا زعفران ایران قاچاق می‌شود؟
سهم اندک ایران از بازار جهانی زعفران
محمدرضا اردیخانی، عضو هیئت‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران، در نشست خبری ۲۱ بهمن‌ماه اعلام کرد که ایران خواستگاه اصلی زعفران در جهان است، اما با وجود تولید گسترده، سهم کشور از بازار جهانی ناچیز باقی مانده است. وی همچنین اظهار داشت که برخی صادرکنندگان خشکبار و محصولات کشاورزی ارز حاصل از صادرات خود را در سامانه مبادله طلا و ارز عرضه نکرده‌اند و در مواردی صادرات از طریق کارت‌های اجاره‌ای و مسیرهای غیررسمی انجام می‌شود. برآوردها نشان می‌دهد که گردش مالی زعفران در جهان حدود ۸ میلیارد دلار است، اما ایران تنها ۳۰۰ میلیون دلار از این بازار را در اختیار دارد.
رقابت تجار افغان و محدودیت‌های صادراتی ایران
غلامرضا میری، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی، در خصوص نقش تجار افغان در بازارهای بین‌المللی اظهار داشت: «تجار افغان با سرعت در سطح جهانی فعالیت می‌کنند، در حالی که محدودیت‌های صادراتی ایران مانع پیشرفت تجار داخلی شده است. ما ناچار هستیم برای رساندن زعفران به مشتریان، از طریق تجار افغان اقدام کنیم، که این امر موجب از دست رفتن بازارهای صادراتی ما می‌شود.» وی همچنین افزود که برخی کشورها مانند چین و هند برای تاجران افغان تسهیلات ویژه‌ای در نظر گرفته‌اند که به آن‌ها اجازه می‌دهد زعفران را بدون پرداخت عوارض صادر کنند، در حالی که تجار ایرانی با چنین مزایایی روبه‌رو نیستند.
ادعای افغانستان درباره زعفران صادراتی
در همین حال، خبرگزاری جمهور به نقل از مقامات وزارت صنعت و تجارت دولت طالبان گزارش داده است که زعفران صادراتی افغانستان به‌طور کامل محصول داخلی این کشور است و تمام محموله‌های صادراتی مورد تأیید آزمایشگاه‌های بین‌المللی قرار می‌گیرند. مقامات افغان اعلام کرده‌اند که برای حفظ اعتبار زعفران افغانستان، نیازی به ترکیب آن با زعفران‌های دیگر یا عرضه محصولات بی‌کیفیت ندارند.
زعفران ایران قاچاق می‌شود؛ تأثیر سیاست‌های ارزی بر قاچاق زعفران
در ارتباط با قاچاق زعفران، غلامرضا میری اظهار داشت که سیاست‌های ارزی بانک مرکزی از جمله الزام صادرکنندگان به عرضه ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما، انگیزه تجار را برای صادرات رسمی کاهش داده و موجب افزایش قاچاق شده است. وی تأکید کرد که کاهش میزان صادرات زعفران ایران در سال‌های اخیر، نتیجه همین سیاست‌ها است.
میری با اشاره به کاهش صادرات رسمی زعفران ایران گفت: «در گذشته سالانه ۳۲۵ تُن زعفران به ۶۷ کشور صادر می‌شد، اما اکنون این میزان به ۲۲۳ تُن در ۴۷ کشور کاهش یافته است. اگر از سال‌های گذشته جلوی قاچاق گرفته می‌شد، امروز میزان صادرات زعفران ایران می‌توانست به ۵۰۰ تُن برسد.»
زعفران ایران قاچاق می‌شود؛ لزوم حمایت از سرمایه‌گذاران داخلی
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران همچنین با انتقاد از بی‌توجهی مسئولان به مشکلات صادرکنندگان اظهار داشت: «ما از سال ۱۳۹۷ تاکنون بارها مشکلات صادرات را به مسئولان اعلام کرده‌ایم، اما پاسخ مناسبی دریافت نکرده‌ایم. اگر دولت به‌جای تلاش برای جذب سرمایه‌گذاران جدید، از سرمایه‌گذاران داخلی حمایت کند، شاهد رشد صادرات و ایجاد اشتغال خواهیم بود.»
وی در پایان تصریح کرد که اگر دولت اجازه دهد صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات را به قیمت آزاد بفروشند، قاچاق زعفران کاهش خواهد یافت. میری همچنین سرمایه‌گذاران را «سربازان خط مقدم جبهه اقتصادی» توصیف کرد و هشدار داد که بی‌توجهی به این حوزه می‌تواند باعث خروج سرمایه‌گذاران از بازار و از دست رفتن فرصت‌های اشتغال شود.